ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΩΦ

ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΩΦ


Ας κάνουμε με τη φαντασία μας ένα πείραμα. Έστω ότι έχουμε σε μια γωνιά δεμένο ένα πεινασμένο σκύλο. Σε μια στιγμή του παρουσιάζουμε ένα κομμάτι κρέας και τον αφήνουμε να το φάει. Έχουμε κανονίσει τόσο κατά την εμφάνιση όσο και κατά τη λήψη του κρέατος να κτυπά ένα κουδούνι. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο πείραμα για αρκετές ημέρες. Κάποια ημέρα αποφασίζουμε να κτυπήσουμε το κουδούνι, αλλά χωρίς να παρουσιάσουμε ή να δώσουμε τροφή
στο σκύλο.

Πώς αντιδρά τότε ο σκύλος;

Παρατηρούμε ότι αρχίζουν να του τρέχουν τα σάλια, παρόλο που δεν βλέπει και δε γεύεται καμιά τροφή. Τι συμβαίνει; Όλες τις προηγούμενες ημέρες ο σκύλος είχε συνδυάσει το κτύπημα του κουδουνιού με τη θέα και τη λήψη της τροφής. Το ίδιο λοιπόν περιμένει και τώρα.

Ο οργανισμός του λοιπόν προετοιμάζεται κατάλληλα. Ο εγκέφαλός του θεωρώντας ότι το γενικά πλαίσιο αναφοράς είναι και αυτή τη φορά το ίδιο, στέλνει μήνυμα στο σώμα του να προετοιμασθεί για τη λήψη της τροφής. Αρχίζει λοιπόν να έχει συελορροή. Δυστυχώς όμως αυτή τη φορά δεν υπάρχει τροφή. Άδικα προετοιμάσθηκε το σώμα του. Ο εγκέφαλός του έκανε λάθος και ο σκύλος μένει μετέωρος στο κενό. Με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρούσε και ένα παιδί σε μια αντίστοιχη περίπτωση, όταν εκείνη τη τελευταία φορά μαζί με το κουδούνισμα δεν εμφανιζόταν και το κουτάλι με το φαγητό. Παρόμοια θα αντιδρούσε ίσως και ένας ενήλικας, αφού οι ενστικτώδεις σωματικές αντιδράσεις ελέγχονται από το υποσυνείδητο, το οποίο έχει τη δική του λογική και συμπεραίνει εύκολα από το γενικό το ειδικό, από το γενικό πλαίσιο (το οποίο υποθέτει ότι είναι το ίδιο) την άμεση λήψη της τροφής.

Το προηγούμενο, υποθετικό για μας, πείραμα εκτελέστηκε πράγματι από το Ρώσο φυσιολόγο Ιβάν Παυλώφ (1849-1936) πολλές φορές και με διάφορα είδη σκύλων. Με βάση αυτό το πείραμα ο Παυλώφ θεμελίωσε τη περίφημη θεωρία του για τα εξαρτημένα ανακλαστικά. Σύμφωνα με αυτήν ένας ζωντανός οργανισμός αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του μέσω των λεγόμενων "ανακλαστικών". Τα ανακλαστικά είναι ένα φαινόμενο του νευρικού συστήματος. Ένα ανακλαστικό βασικά συνδέει ένα ερέθισμα που προέρχεται από το περιβάλλον με την αντίδραση του οργανισμού (π.χ. η είσοδος ενός σκουπιδιού στο μάτι μου, προκαλεί το αυτόματο κλείσιμο του ματιού μου).


Ο Παυλώφ χώρισε τα ανακλαστικά σε δυο μεγάλες κατηγορίες:  

τα σταθερά (ανεξάρτητα, απόλυτα ή κληρονομικά), ανακλαστικά, που υπάρχουν εκ γενετής και είναι έμφυτα στους διάφορους οργανισμούς και τα εξαρτημένα ανακλαστικά, που είναι επίκτητα.


Σταθερό π.χ. ανακλαστικό του οργανισμού μας είναι η αναπνοή. Αυτή δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά είναι μια μόνιμη και αυτόματη αντίδραση του οργανισμού στο περιβάλλον (στην ύπαρξη της ατμόσφαιρας). Τα σταθερά ανακλαστικά δε μεταβάλλονται και γι αυτό δε μας απασχολούν ιδιαίτερα (αφού δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε).


Τα εξαρτημένα όμως ανακλαστικά μας ενδιαφέρουν, γιατί αυτά εξαρτώνται κάθε φορά από τις συνθήκες του περιβάλλοντος κι επομένως αν αλλάξουμε τις εξωτερικές συνθήκες, μπορούμε να αλλάξουμε και αυτά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ 

Αντικαθιστώντας π.χ. τεχνητά τη θέα και τη λήψη της τροφής με το κτύπημα του κουδουνιού (το οποίο συνδέσαμε ευφυώς με αυτές), επιτυγχάνουμε με το άκουσμα του κουδουνιού να έχουμε μια συγκεκριμένη (αν και κατά αρχάς άσχετη με αυτό) φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού (συελορροή). Προβάλλοντας σε μια διαφήμιση μπύρας μια ωραία ημίγυμνη γυναίκα με σεξουαλικά υπονοούμενα (π.χ. η πιο υπέροχη ξανθιά που μπορούμε να γευθούμε...) προσπαθούμε να δημιουργήσουμε το εξαρτημένο ανακλαστικό της αγοράς αυτού του προϊόντος, για να μπορέσει να απολαύσει δήθεν ο καταναλωτής αυτή την υπέροχη ξανθιά (η οποία, ας σημειωθεί, από μόνη της είναι τελείως άσχετη με την οποιαδήποτε μπύρα). Φαίνεται ανόητο και όμως ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ!. 

 

Το αποδεικνύει άμεσα η πληθώρα των διαφημίσεων αυτού του επιπέδου. Και λειτουργεί, γιατί ο συνειρμός που επιτυγχάνεται είναι υποσυνείδητος και όπως είπαμε το υποσυνείδητο έχει τη δική του "λογική". Μπορούμε δηλαδή συνδυάζοντας διάφορα σταθερά ή απόλυτα ερεθίσματα με τεχνητά δικά μας "σήματα", να στέλνουμε μόνο τα σήματα και να έχουμε από τον οργανισμό την αντίδραση ακριβώς που επιθυμούμε. Με άλλα λόγια, διαμορφώνοντας το περιβάλλον όπως θέλουμε, καθορίζουμε και τις αντιδράσεις που θα έχει ο άνθρωπος. Από την άλλη μεριά πάλι ο άνθρωπος κατέχει το λόγο, δε χρειάζεται να του δείξουν το φαγητό για να αντιδράσει, μπορούν να του μιλήσουν γι’ αυτό, μπορούν να του το περιγράψουν. Αυτό ακριβώς κάνει η προπαγάνδα!
 

 

Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και τα διάφορα σύμβολα, εμβλήματα, συμβολικές λέξεις, συμβολικές χειρονομίες και οποιεσδήποτε γενικά συμβολικές εκφράσεις που συνδέονται με μια ορισμένη ιδέα ή ιδεολογία.

Η θέα ή η χρησιμοποίηση ενός απ' αυτά, φέρνει αυτόματα συνειρμικά στο νου μας την αντίστοιχη ιδέα ή ιδεολογία. Είναι τα κουδουνίσματα που μας δείχνουν το κρέας, η εκκλησία που με τη θέα της ο πιστός κάνει αμέσως το σταυρό του, σκύβει ταπεινά προς τα κάτω το κεφάλι του και προφέρει από μέσα του λίγα λόγια ευλάβειας επανατροφοδοτώντας το σύστημα της πίστης του.

Ο Παβλώφ με τα πειράματά του έθεσε τις βάσεις της θεωρίας που ονομάσθηκε "μπηχεβιορισμός" ή ψυχολογία της συμπεριφοράς.

Ας συνεχίσουμε όμως το παυλωφικό μας πείραμα. Τι θα γίνει αν συνεχίσουμε να προκαλούμε εξαρτημένα ανακλαστικά (να κτυπάμε το κουδούνι) για πολύ χρόνο χωρίς να εμφανίζουμε το κρέας;

Πώς θα αντιδράσει ο σκύλος;

Το πείραμα δείχνει ότι ο σκύλος στο τέλος παύει να αντιδρά στο άκουσμα του κουδουνιού (να βγάζει σάλια περιμένοντας το φαγητό). Αν θέλουμε να διατηρήσουμε το συνειρμό ανάμεσα στο άκουσμα του κουδουνιού και στο κρέας, θα πρέπει που και που να του παρουσιάζουμε και το κρέας!

Αν όμως εξακολουθήσουμε να κτυπάμε το κουδούνι χωρίς να εμφανίζουμε το κρέας για αρκετό καιρό, τα μη ικανοποιούμενα σήματα θα προκαλέσουν τελικά στο σκύλο μια υπνωτική κατάσταση. Αυτός δε θα αντιδράσει ακόμα και όταν την επόμενη φορά μαζί με του κουδούνισμα του δώσουμε και το κρέας! Αδιαφορεί γι' αυτό! Ούτε που το δοκιμάζει! Έχει κουραστεί τόσο καιρό να το περιμένει άδικα. Έχει κουραστεί τόσο πολύ, που τελικά αδιαφορεί τελείως και για
το κουδούνισμα και για το ίδιο το κρέας. Βρίσκεται σε μια κατάσταση πλήρους απάθειας και αποχαύνωσης. Η προσωπικότητά του έχει παραλύσει και η βούλησή του έχει εκμηδενισθεί. Δεν αντιδρά φυσιολογικά. Αδιαφορεί για τα πάντα.

Το ίδιο ακριβώς έχει εφαρμοστεί δυστυχώς, με επιστημονικό μάλιστα τρόπο, και στους ανθρώπους!. Εδώ ακριβώς βρίσκει τη θέση της η διαδικασία της "πλύσεως του εγκεφάλου".

Αν ακολουθήσουμε τη κατάλληλη τεχνική, η οποία βασίζεται στα προηγούμενα συμπεράσματα από τα πειράματα του Παυλώφ και των μαθητών του, το άτομο θα χάσει τελείως τη προσωπικότητά του. Θα βρεθεί σε μια βαθιά νευρική κατάπτωση και θα εκτελέσει παθητικά και πειθαρχικά όλες τις εντολές των ανακριτών του. Είναι σαν ένα μικρό παιδί, μπορεί να δεχθεί οτιδήποτε. Μπορείς να του μάθεις ό,τι θες.

Μπορείς, αν θες, να του αλλάξεις την ιδεολογία. Μπορείς, αν θες, να το κάνεις από εχθρό οπαδό σου και υπερασπιστή των ιδεών σου. Μπορείς να του "πλύνεις" τελείως τον εγκέφαλο, ώστε να ξεχάσει όλα όσα ήξερε ή πίστευε και να τον προγραμματίσεις από δω και στο εξής να ξέρει και
να πιστεύει μόνο αυτά που εσύ θες! Είναι βάναυσο, ανήθικο και απάνθρωπο και όμως έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν και εξακολουθεί να γίνεται και σήμερα στις "βάρβαρες", αλλά και στις "πολιτισμένες" χώρες.

Τα πειράματα του Παυλώφ έγιναν όπως είπαμε με πολλά και διάφορα σκυλιά.
Όλα τους στο τέλος κατέρρευσαν ψυχικά και νοητικά. Απλά μερικά κατέρρευσαν γρηγορότερα και άλλα αργότερα.. Πρώτα κατέρρευσαν τα "οξύθυμα", μετά τα "ζωηρά" και στο τέλος τα πολύ "ήρεμα". Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Όλοι τελικά σπάνε, όλοι καταρρέουν, όσο σκληροί και να είναι. Κανένας δεν αντέχει επ' άπειρον.
 
Πηγή κειμένου

 Δημήτρης Ευαγγελόπουλος -Τεχνολογία υποταγής συνειδήσεων 

Ειρήνη, Αγάπη, Αρμονία